FEnIKS z negatywnymi komentarzami w branży i organizacjach pozarządowych

Ten post dostępny jest także w języku: English

Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS), sukcesor POIiŚ, to największa inicjatywa infrastrukturalna nowej perspektywy finansowej UE w Polsce, której budżet wynosi 25 mld euro. W przeciwieństwie do dotychczasowych trendów, inicjatywa ta w większym stopniu dofinansuje drogi niż kolej, co wywołało powszechną krytykę ze strony biznesu i organizacji pozarządowych. Konkretnie, w ramach FEnIKS w latach 2021-2027 na transport ma zostać przeznaczone ponad 14,5 mld euro, a na kolej tylko ok. 4,5 mld euro.

Instytut Spraw Obywatelskich podkreśla, że choć w szczegółowym opisie programu nacisk położono na rolę transportu w ograniczaniu emisji CO2 oraz ochronie środowiska i klimatu, to kwestie te nie są ze sobą silnie powiązane. Prowadzi to do braku spójności pomiędzy celami programu a jego strukturą finansową – prawie połowa budżetu 6,5 mld euro przeznaczona jest na drogi, a znacznie mniej na kolej. Warto zwrócić uwagę, że według koalicji Rail Freight Forward, do której należy m.in. PKP Cargo, kolejowy transport towarowy emituje 9 razy mniej CO2 niż transport drogowy i 8 razy mniej zanieczyszczeń powietrza niż transport samochodowy. Także zdaniem Instytutu Spraw Obywatelskich we współpracy z Transport & Environment, brak zdecydowanych kroków w kierunku zmiany trendów w transporcie, może spowodować, że zakup uprawnień do emisji po 2030 roku może wynieść nawet 130 mld zł; nawet gdyby Polska podjęła najbardziej ambitne z możliwych działań, to i tak nie osiągnie celu redukcji emisji CO2 z sektora non-ETS o 7% do 2030 roku. Do tej pory w programie na budowę nowych linii kolejowych przeznaczono jedynie 705 mln euro.

Fundacja ProKolej zwraca również uwagę na brak spójności pomiędzy celami programu a strukturą alokacji środków i proponuje zwiększenie alokacji na nowe i modernizowane linie kolejowe, o 900 tys. euro każda. Dzięki temu nakłady na infrastrukturę kolejową i drogową w całym programie osiągnęłyby stosunek 1:1. Fundacja podkreśliła również, że w zakresie paliw alternatywnych uwzględniono jedynie rozbudowę infrastruktury do ładowania samochodów elektrycznych i tankowania CNG/LNG. Zapomniano natomiast o elektryfikacji kolei (i wykorzystaniu wodoru) oraz o rozwoju sieci TEN-T (część poświęcona polityce transportu miejskiego). Nie uwzględniono również metod zapobiegania rozrostowi miast, takich jak polityka parkingowa czy korzystanie z transportu publicznego.